چگونه یک جامبو جت اوراق می شود؟

هواپیمای ۷۴۷ یکی‌ از سمبل‌های هواپیماهای عصر نو و سمبل انقلاب تکنولوژی در عرصه هواپیما و بخصوص هواپیماهای مسافربری هستش. ولی‌ به دلیل حرکت رو به جلو صنعت هر سمبلی‌ روزی به آخر زمان کاربردی خود رسیده و باید از صحنه خارج شود. در این نوشتار در ارتباط با نحو خارج کردن هوپیمأی به بزرگی‌ ۷۴۷ به بحث خواهیم نشست.


گروهی از مکانیک‌های ماهر در زمانی‌ کمتر از ۱۲ هفته یک جمبوجت ۷۴۷ را به شش میلیون قطعه مختلف تقسیم میکنند. ارزش این قطعات چیزی در حدود نه میلیون و هفصد هزار دلار خواهد بود. اتمام این کار بشدت وابسته به کار گروهی و تجربه بالای پرسنل خواهد بود.همچنین خطرات جانبی در کنار کار اوراق کردن یک جمبوجت بیشتر این کار را تبدیل به یک رقابت بین مرگ و زندگی می‌کند، برای مثال جابجای قطعاتی به بزرگی‌ یک ماشین در ارتفاعی معادل یه ساختمان پنج طبقه.








هواپیمای مورد بحث بعد از ۲۴ سال خدمت اخرین پرواز خود را به محلی در صحرای آریزونا و شهری به نام گودیر انجام داده و بازیافت میشود. رکورد پرواز این هواپیما در ۲۴ سال گذشته ۱۲۰۰ بار سفر به دور زمین بوده ولی‌ در حال حاضر بخاطر بالا بودن هزینه‌های نگهداری ترجیع داده شده جهت اوراق شدن به مزایده گذارده شده و باز یافت شود. قطعات این هواپیما هنوز قابل استفاده در سایر جمبوجت‌های ۷۴۷ و یا سایر هواپیماهای خانواده بوینگ می‌باشد ولی‌ بدنه بدلیل تحمل استرس‌های زیاد هزینه بر شده است.







شرکت برنده مناقصه aero turbine با تخصص در مکانیک و تعمیر هواپیماهای متوسط است. هدف این شرکت بازیافت ۹۸ درصدی این جمبوجت می‌باشد.بطور تقریبی موتورها و ۳۰ درصد از قطعات داخلی‌ مثل پنلها (Flight Instrument) قابل فروش مجدد و استفاده در سایر هواپیماها خواهد بود. اوراق کردن (Demolition) این جمبوجت با این ابعاد برای اولین بار در این شرکت انجام میشود و در جهت بهینه انجام شدن کار کاملا به منوال هواپیما اتکا میشود.














ابعاد اشیانه (Hanger) این شرکت برای ۷۴۷ کوچک بوده و بخاطر همین تمام مراحل اوراق کردن آن در هوای آزاد و در زیر آفتاب سوزان صحرای آریزونا انجام میشود. همچنین برای این کار ابزار آلات جدید توسط تیم این شرکت طراحی و ساخته شده است. محوطه انبار بطور تقریبی به ۴ برابر وسعت قبلی‌ افزایش یافته است.








مرحله اول: جدا کردن موتورها (Engine Removal)


در اینجا باید خاطر نشان کرد تمام قطعات باز شده از هواپیما باید دارای شناسنامه شامل شماره سریال، نام قطعه، گزارش سلامت قطعه، تاریخ برداشت آن از روی هواپیما و غیره باشند. این پروسه شامل تمام قطعات چه مهم و چه ابتدای مثل دستگاه درست کردن کافی میشود.


هر موتور ۷۴۷ چیزی در حدود ۴.۸ تن وزن داشته و در صورت نو بودن ارزشی معادل سه میلیون و شش صد هزار دلار دارد. ولی‌ موتور‌های دسته دوم چیزی در حدود یک میلیون دلار ارزش دارند. هرموتور دارای دو قسمت مختلف هست که باید به صورت جداگانه از بالها جدا و به صورت یک پارچه (One Unit) به انبار منتقل شود.به این منظور مکانیک‌های شرکت فوق باید شصت اتصال الکتریکی، سه خط هیدرولیک را از هر موتور جدا کرده، سوخت داخل لوله های هر موتور را تخلیه کنند و بالغ بر ۳۷۵ پیچ و مهره را از موتور باز نمایند.


یک لحظه غفلت در انجام این مراحل حتی باعث کشته شدن افراد شده است. برای همین مساله ایمنی‌ و پروسه‌های پیشگیری کاملا جدی پیگیری میشود.هر موتور به وسیلهٔ سه مکانیک و در ۴ ساعت برای جدا شدن از بال آماده میشوند و در مجموع ۱۵۰ ساعت کار برای جدا کردن ۴ موتور وقت صرف میشود.ولی‌ ارزش این ۴ موتور برای کمپانی به زمان صرف شده روی آنها میارزد زیرا به مبلغ چهار میلیون و سیصد هزار دلار به فرش میروند.














مرحله دوم: تخلیه سوخت از باک‌ها (Fuel Extraction)


قبل از شروع مراحل بعدی کار اول باید سوخت اضافی در باک‌های داخل بال و بدنه خارج شود که از نظر ایمنی‌ ارزش بالایی دارد. زیرا کوچک‌ترین مقدار سوخته باقی‌ مانده در باک‌ها میتواند در مراحل بعدی کار باعث انفجار در هواپیما شود. هر ۷۴۷ دارای دو باک در هر بال، یکی‌ اصلی‌ و دیگری رزرو، است که در مجموع گنجایشی در حدود ۶۴۰۰۰ لیتر سوخت را دارند. همچنین در زیر بدنه در مقطع اتصال بال‌ها و بدنه باک مرکزی قرار دارد که گنجایشی در حدود ۶۴۰۰۰ لیتر را دارد.














برای تخلیه سوخت از روی پانل مقابل مهندس پرواز اول باید دریچه ایمنی‌(Security Latch) روی خروجی‌ هر باک باز شود تا اجازه تخلیه به متخصص سوخت گیری داده شود. تا لحظهٔ کامل تخلیه سوخت، هواپیما از سیستم تولید برق خود ( Auxiliary Power Unit ) استفاده می‌کند ولی‌ بعد از آن این سیستم خاموش شده و تمام قطعات الکتریکی هواپیما از کار میافتد. این عمل از روی پانل مقابل مهندس پرواز انجام میشود.




















مرحلهٔ سوم: جدا کردن ابزار آلات پروازی (Flight Instrument Removal)


در داخل کاکپیت یک ۷۴۷ بالغ بر ۱۰۰ عدد ابزار آلات هوانوردی وجود دارد که فقط نشانگرهای روی پانل مقابل مهندس پرواز در بازار دست دوم ارزشی معادل ۵۰۰۰۰ دلار دارند. تمام این نشانگرها و سایر ابزار آلات پروازی به همراه جعبهٔ سیاه هواپیما (Cockpit Voice Recorder and Flight Recorder) که در قسمت دم هواپیما قرار دارند از هواپیما جدا و به انبار منتقل میشوند. این ابزار آلات مجددا کلیبره شده و برای استفاده در سایر هواپیماها به کار میروند.
















مرحله چهارم: جدا کردن دماغه (Nose Removal)


یکی‌ از قطعات با ارزش که در بازار دسته دوم خواهان زیادی دارد دماغه هواپیما میباشد. این دماغه محل نصب رادار هواشناسی است که همچنین باید در مقابل تنش‌ها و نیروهای وارد بر آن به وسیلهٔ جریان باد که در زمان کروز سرعت معادل ۵۰۰ مایل بر ساعت ( معادل ۸۰۰ کیلومتر بر ساعت) دارد مقاومت کند. دماغه یک ۷۴۷ در صورت سلامت در بازار دست دوم ارزشی معادل ۱۲۰۰۰ دلار دارد. برای جدا کردن دماغه اول رادار از محل خود باز شده و سپس سه نفر مکانیک در ارتفاع یک ساختمان سه طبقه (۹-۱۰ متر از سطح زمین) اقدام به جدا کردن دماغه، که وزنی در حدود ۹۰ کیلوگرم و قطری معادل ۲ متر دارد، میکنند.












مرحله پنجم: بالها و سروموتور‌ها (Actuator Removal)


وزن هر بال در یک ۷۴۷ معادل ۲۰ تن و سطح آن برای پارک کردن ۲۲ اتومبیل متوسط وسعت دارد. در داخل هر بال ۷۴۷ تعداد ۲ عدد سروموتور (Actuator)، که درواقع سیستم‌هایی‌ شامل موتور‌های الکتریکی و جک‌های هیدرولیکی هستند، که کنترل کننده حرکت فلپ ها و بالچها میباشند وجود دارد. از این سروموتور‌ها ۴ عدد در قسمت سکان افقی (Horizontal Stabilizer) و ۲ عدد در سکان عمودی (Rudder) وجود دارد که در مجموع ۱۰ عدد در هر ۷۴۷ تعبیه شده است. هرکدم از این سیستم‌ها ۹۰ کیلوگرم وزن دارد و برای جدا کردن آن از بال نیاز به افقی نگاه داشتن فلپ‌ها است که با فشار دست به سمت بالا بر فلپ‌ها حاصل میشود. هر فلپ بالغ بر ۲۰۰ کیلوگرم وزن دارد.







مرحله ششم: جدا کردن لندینگ گیر (Landing Gear Removal)


در هر ۷۴۷ تعداد ۵ عدد سیستم لندینگ گیر که بترتیب یکی‌ در دماغه و دو عدد در زیر بالها و دو عدد در نزدیکی‌ محل اتصال بالها به بدنه نصب شده اند وجود دارد. قبل از جدا کردن لندینگ گیر‌ها هواپیما باید بر روی جک‌های خاصی‌ نشانده شود تا بعد از برداشتن لندینگ گیر‌ها هواپیما به زمین نیفتد. ولی‌ بدلیل جدا کردن قطعات مختلف از هواپیما مرکز ثقل آن در حل حاضر جابجا شده و در صورت قرار دادن جک‌ها در محل نا مناسب باعث سقوط هواپیما میشود. برای حل این مشکل قسمت دم هواپیما قطع شده تا مرکز ثقل به جلو منتقل شود. ارزش هر یونیت دست دو لندینگ گیر بالغ بر ۴۰۰۰ دلار می‌باشد.














مرحله هفتم: پاک سازی و برداشت سایر لوازم


در این مرحله بالغ بر ۵ مایل (معادل ۸ کیلومتر) لوله کشیهای مختلف و ۱۱۷ مایل ( معادل ۱۸۸ کیلومتر) سیم کشی‌ و بالغ بر سه میلیون انواع پیچ و مهره که بیشتر در قسمت زیر بدنه قرار دارند از هواپیما باز و دسته بندی میشوند.


همچنین مواد رادیو اکتیو که به عنوان بالانس و وزنه تعادل در داخل بالها بکار رفتن از هواپیما جدا شده و به مراکز مربوطه فرستاده میشوند. این مواد در حالت عادی فعال نیستن ولی‌ در صورت مجاورت با گرمای زیاد فعال میشوند.








تمامی‌ قسمت‌های داخلی‌ قابل بازیافت مثل صندلیها و یا دیوار‌های داخلی‌ در این مرحله از هوا پیما جدا شده و برای ارسال به مراکز باز یافت آماده میشوند.

مرحله هشتم: اوراق کردن (Demolish)


سرانجام در این مرحله جک‌ها از زیر هواپیما برداشته شده و عملیات اوراق کردن شروع میشود. بدنه هواپیما به قطعات کوچک تبدیل شده و جهت ذوب به مراکز مربوطه فرستاده میشود. این کار در طی ۸ روز انجام میشود.از ذوب بدنهٔ یک ۷۴۷ تعداد ۶۰۰۰ تا ۷۰۰۰ شمش الومینیوم به وزنه تقریبی ۶ تا ۷ تن بدست میاید که در ساخت قوطی‌های نوشابه و یا برد‌های الکتریکی به کار میرود.