(شاتل فضایی چیست؟)


شاتل فضایی در واقع اولین ماشین فضاپیمای قابل استفاده مجدد در دنیاست.درحال حاضر شاتل مطمئن ترین وسیله برای سفرهای فضائی است.شاتل فضایی در واقع اولین ماشین فضاپیمای قابل استفاده مجدد در دنیاستو نیز اولین فضاپیما در تاریخ علوم فضا که قادر است ماهواره های بزرگ را به مدارشان حمل کند یا از مدارشان به زمین بازگرداند.
شاتل فضایی مثل یک موشک به فضا پرتاب میشود – مثل یک فضاپیما در مدار زمین مانور میدهد و مثل یک هواپیما فرود می آید.
هر یک از این شاتلها (مدارگردها) – مثل Discovery – Atlantis و Endeavour برای حداقل ١۰۰ماموریت طراحی شده اند.




کلمبیا Columbia)) نام اولین مدارگرد است و در March ١٩٧٩ (١٣۵٨ ش) به مرکز فضایی Kennedyی NASA تحویل داده شد.
این مدارگرد دراول Feb ۲۰۰۳ (۱۳٨۲ش) به همراه خدمه ای که داخل آن بودند در لحظات ورود به جو زمین دچار سانحه شد و از بین رفت.
مدارگرد چلنجر (Challenger) در July ۱٩٨۲ (۱۳٦۱ ش) به KSC تحویل داده شد و درJanuary ۱٩٨٦ (۱۳٦۵ ش) به علت انفجار در حین صعود از بین رفت.
دیسکاوری (Discovery) از Novamber ۱٩٨٣ (۱۳٦۲ ش) و آتلانتیس (Atlantis) از April ١٩٨۵ (۱۳٦٤ ش) مورد بهره برداری قرار گرفتند.
اندیور (Endeavour) به عنوان جایگزینی برای Challenger ساخته شد و در May ۱٩٩١ (١٣٧۰ ش) به مرکز فضایی Florida وابسته به NASA تحویل داده شد.
اینترپرایز (Enterprise) یک نمونه اولیه از این مدارگردها بود که هیچ وقت به فضا پرتاب نشد ولی در اواخر دهه ۱٩٧۰ (١٣٤٩ش) برای انجام آزمایشهای مربوط به فرود روی زمین و نیز تعدادی آزمایش پرتاب در مرکز تحقیقات پرواز Dryden مورد استفاده قرار گرفت.
یک شاتل فضایی شامل سه بخش اصلی است:
مدارگرد که محل استقرار خدمه است.
یک مخزن خارجی بزرگ که سوخت مورد نیاز برای موتورهای اصلی شاتل در آن ذخیره میشود.
دو شتابدهنده سوخت جامد که در دو دقیقه اول پرواز بیشترین شتاب گریز و صعود را برای شاتل فراهم میکنند.
همه این قسمت ها قابل استفاده مجدد هستند بجز مخزن سوخت که بعد ازهر پرتاب شاتل در جو زمین رها میشود و میسوزد.
طولانی ترین مدتی که تاکنون یک شاتل در مدار مانده است ۵⁄۱٧ روز است و به ماموریت STS-80 در نوامبر ١٩٩٦(١٣٧۵ ش) برمیگردد. بطورکلی ماموریت شاتلها برای ۵ تا ١٦ روز برنامه ریزی میشود.
کمترین تعداد خدمه شاتلها ۲ نفر (در بعضی از اولین ماموریتها) و بیشترین آن ٨ نفر بوده است. مامولا این تعداد بین ۵ تا ٧ نفراست.
شاتلها برای دسترسی به مدارها درارتفاع ١٨۵ تا Km ٦٤٣ (۱۱۵ تا ٤۰۰ mile) طراحی میشوند.
درحال حاضر شاتل مطمئن ترین وسیله برای سفرهای فضائی است.
ازسال ١٩٨١ (١٣٦۰ ش) تاکنون شاتلها باری به بزرگی ۳٦⁄۱ میلیون کیلوگرم (٣ میلیون پوند) را در مدار قرار داده اند و در مجموع بیش از ٦۰۰ خدمه دراین ماموریت ها همراه شاتل بوده اند.
شاتلها بیش از ۲۰ سال است که به خدمت گرفته شده اند و هنوزهم طراحی و به کار گرفته میشوند. البته نمونه های امروزی نسبت به نمونه های اولیه بسیار متفاوتند.
برای اینکه شاتلهای امروزی ایمن، مطمئن و قدرتمند باشند NASA هزاران تغییرعمده یا جزئی در طرحهای اولیه اعمال کرده است.
سیستم هایی که از سال 1992 (١۳٧۱ ش) برای بهبود عملکرد موتور و دیگر اجزاء شاتل ها طراحی شده، ضریب اطمینان پروازها را تا ٣ برابر افزایش داده است و ازطرفی باعث کاهش مشکلات شاتل (در حین پرواز) تا ٪٧۰ شده است.
دراین مدت هزینه های عملیاتی شاتل سالیانه ۱ و ٤⁄١ میلیارد دلار کاهش یافته است (یعنی کاهش بیش از ٤۰ درصدی).
همچنین دراین مدت به دلیل کاهش وزن شاتل و سایر اقداماتی که برای بهبود عملکرد آن انجام شده، امکان حمل باری به بزرگی ٨ تن هم فراهم شده.
امنیت خدمۀ پرواز مهمترین اولویت NASA در طراحی وساخت شاتل هااست.